با سلام خدمت گلهای عرفان آباد. من خودم به توسل چه به مرده چه به زنده اعتقاد دارم اما میخواستم بدانم عقایدی که در زیر نوشته ام مربوط به امام ابوحنیفه میباشد یا نه؟ لطفا با ذکر منابع این موضوع را برایم روشن کنید؟

أ‌- عقیده امام ابوحنیفه درباره توحید: اولاً: عقیده ایشان درباره یکتا پرستی خداوند و شیوه توسل شرعی و درست و باطل بودن توسل غیر شرعی و نادرست. 1- ابوحنیفه می‏گوید: برای هیچ شخصی جایز نیست که برای خواستن از خداوند به غیر خدا توسل جوید بلکه باید از ذات اقدس الهی بخواهد و دعاییکه به آن اجازه داده شده و انسان به انجام آن مأمور گردیده این دعایی است که از این فرموده خداوند استنباط می‏شود: و بهترین و زیباترین نامها فقط شایسته خداوند است پس به این نامها او را بخوانید و از کسانیکه در نامهای خدا دچار انحراف و سرگردانی می‏شوند دوری کنید و آنها را ترک نمایید به زودی سزا و کیفر اعمالشان را خواهند دید...) [1] (اعراف/180)


2- ابوحنیفه می‏گوید: مکروه است شخص دعا کننده بگوید خدایا از تو خواهان و خواستارم به حقّانیت فلان شخص یا به حقّانیت پیامبران و فرستادگانت یا به حق خانه کعبه یا به حق مشعر الحرام).[2] 3- ابوحنیفه می‏گوید: برای هیچ شخصی جایز نیست که برای خواستن از خداوند به غیر خدا توسل جوید بلکه باید از ذات الهی بخواهد و به او توسل کند و مکروه می‏دانم اگر شخص بگوید خدایا از تو خواستارم به جایگاههای عزتت در عرشت[3] یا به حق مخلوقاتت.[4]


آدرسهای بالا:[1] - الدر المختار مع حاشیة رد المختار، 6/396-397. [2] - شرح العقیدة الطحاویة ص 234، اتحاف السادة المتقین 2/285، شرح الفقه الاکبر للقاری ص 198. [3] - امام ابوحنیفه و محمد بن حسن مکروه می‏دانند که انسان در دعایش بگوید: «اللهم إنّی أسألک بمقعد العزّ من عرشک» چون نصی که به آن اذن داده باشد وجود ندارد. ولی ابویوسف به خاطر آگاه بودنش بر وجود نصی از سنت در این مورد آنرا جایز می‏داند و آن این است که پیامبر (ص) در دعایش می‏فرمود: «اللهم إنی أسألک بمعاقد العز من عرشک و منتهی الرحمة من کتابک» ... این حدیث را بیهقی در کتاب الدعوات الکبیرة کما فی البیانه 9/382 تخریج نموده است، نصب الرایه، 4/272 و در اسنادش سه جرح وجود دارد: 1- داوود بن أبی عاصم آن را از ابن مسعود نشنیده است. 2- عبدالملک بن جریح مدلس است و روایتش مرسل است. 3- عمر بن هارون متهم به کذب است و به همین خاطر ابن الجوزی در النبایة 9/382 می‏گوید: این حدیث بدون شک موضوع است و اسنادش همانطور که می‏بینی محیط است. تهذیب التهذیب 3/189، 6/405، 7/501 و تقریب التهذیب 1/502. [4] - التوسل و الوسیله، ص 82، شرح الفقه الأکبر ص 198.

با تشکر از شما دوست عزیز. در کتاب المحیط البرهانی الفصل الرابع فی الصلاة و التسبیح و القرائة جلد 5 صفحه 141 عبارتی را از حضرت امام اعظم ابوحنیفه رحمة الله علیه نقل کرده و میفرماید: مکروه است که شخص به هنگام دعاء بگوید: خداوندا ! از تو میخواهم به حق جایگاه بلند و رفیعت در عرش ... در ادامه پس از ذکر روایات متعدد در آن مورد، علت کراهت آنرا نیز بیان داشته میفرماید: زیرا لازمه ی اینگونه دعاء کردن، توصیف خداوند متعال با قعود، تمکن بر روی عرش است که چنین توصیفی عقیده ی مجسمه بوده و برای خداوند بهیچوجه مناسب و شایسته نمیباشد.


همچنین این عبارت تعلق عزت و بزرگی خداوند را متعلق به عرش وهم میگذارد. وقتیکه عرش حادث باشد قطعا عزتی که متلعق به حادث است حادث خواهد بود. در نتیجه صفت عزت خداوند نیز حادث بوده و خداوند متعال محل حوادث خواهد بود. گذشته از این، در اینگونه دعاء کردن لازم میاید که خداوند متعال با «مقعد العز من العرش» نامیده شود. با توجه به آیه ی «ولله الاسماء الحسنی فادعوه بها» اسماء خدواند متعال توقیفی بوده و نمیتوان پروردگار را با هر نامی خطاب کرد. باز در ادامه از حضرت امام اعظم ابوحنیفه رحمة الله علیه نقل کرده و میفرماید: مکروه است که شخص به هنگام دعاء بگوید: خداوندا! به حق انبیاء و رسولانت ... سپس علت کراهت این گفتار را نیز اینچنین بیان میدارد: زیرا بندگان و مخلوقات هیچگونه حقی بر پروردگار نداشته و ندارند. با توجه به علتی که حضرت امام اعظم رحمة الله علیه اینگونه دعاء را مکروه دانسته اند، متوجه میشویم که در دعاء مذکور، کراهت در توسل به غیر خداوند نبوده و بهیچوجه سخن در مورد ندا کرده غیر خداوند نبوده است. بلکه سخن در مورد نحوه ی خطاب پروردگار و چگونگی ندا کردن باری تعالی بوده و اینکه چگونه میبایست پروردگار را خطاب قرار دهیم که از نظر شرع مقدس مشکلی وجود نداشته و هیچگونه کراهتی را به دنبال نداشته باشد.


عینا همین عبارات در کتاب بدائع الصنائع فی ترتیب الشرائع، کتاب الاستحسان جلد 3 صفحه 11 و همچنین کتاب رد المحتار علی الدر المختار، فرع جلد 4 صفحه 27 و همچنین کتاب مجمع الانهر فی شرح ملتقی الابحر فصل فی المتفرقات جلد 8 صفحه 213 و در فصل بیع العذرة جلد 4 صفحه 223 مفصلا بیان شده است. خلاصه ی سخن اینکه، خداوند متعال را باید با نامی ندا کرد که شایسته ی اوست، نه با نامی که موهم نقصان بر ذات اقدس اوست و نه با نامی که جسم و مکان را برای وی ثابت میکند و نه با نامی که در شرع مقدس اجازه ی گفتن آن به پروردگار عالم نیامده است و نه با نامی که هر گونه حقی را برای بندگاه بر علیه خداوند ثابت میکند.