توبه نصوح و بدون بازگشت
پيامبر اكرم صلي الله عليه و سلم فرموده است: اَلنَّدْمُ تَوْبَةٌ. پشيماني از گناه و تصميم به عدم تكرار آن، توبه است. زيرا پشيماني بعد از شناخت و آگاهي كامل بر خطا و اشتباه حاصل ميشود.
آيات و احاديث زيادي درباره وجوب توبه و فضيلت آن آمده است از آن جمله کلام خداوند در آیه ی 31 سوره نور آنجا که میفرماید: وَ تُوْبُوْا اِلَي اللهِ جَمِيْعَاً اَيُّهَا المُؤْمِنُوْنَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُوْنَ. یعنی اي مؤمنان همگي توبه كنيد و به سوي خدا باز گرديد، اميد است كه رستگار شويد. و باز در آیه ی 8 سوره تحریم اینچنین ميفرمايد: يَا اَيُّهَا الَّذِيْنَ آمَنُوْا تُوْبُوْا اِلَي اللهِ تَوْبَةً نَصُوْحَاً عَسَي رَبُّكُمْ اَنْ يُكَفِّرَ عَنْكُمْ سَيِّئَاتِكُمْ وَ يُدْخِلَكُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِيْ مِنْ تَحْتِهَا الاَنْهَارُ. یعنی اي كسانيكه ايمان آورده ايد، به درگاه خداوند باز گرديد و خالصانه توبه كنيد، شايد پروردگارتان گناهانتان را پاك كرده و آنها را محو نمايد و شما را به باغهاي بهشتي داخل گرداند كه زير آن كاخها و درختان، رودها روان است. در اين آيه مراد از توبه نصوح، توبه اي است كه همراه با اخلاص و ترك گناه و پشيمان شدن از گناه و تصميم به برنگشتن به گناه و توأم با مظالم و باز پرداخت حق به صاحبان آن ميباشد. خداوند متعال در آیه ی 222 سوره بقره ميفرمايد: اِنَّ اللهَ يُحِبُ اَلتَّوابِيْنَ وَ يُحِبُ اَلمُتَطَهِّرِيْنَ. یعنی بي شک خداوند توبه كنندگان و پاكان را دوست دارد. پيامبر اكرم صلي الله عليه و سلم نيز ميفرمايند: اَلتَّائِبُ حَبِيْبُ اللهِ وَ التَّائِبُ مِنَ الذَّنْبِ كَمَنْ لا ذَنْبَ لَهُ. یعنی توبه كننده حبيب خداست و توبه كننده از گناه، مانند كسي است كه هيچ گناهي مرتکب نشده است.
بيا اي كه عمرت به هفتاد رفت
مگر خفته بودي كه بر باد رفت
همه برگِ بودن همي ساختي
به تدبير رفتن نپرداختي
قيامت كه بازار مينو (بهشت) نهند
منازل به اعمال نيكو دهند
چو پنجاه سال برون شد ز دست
غنيمت شمر پنج روزي كه هست
اگر مرده مسكين زبان داشتي
به فرياد زاري فغان داشتي
وحشي قاتل حضرت حمزه رضي الله عنه قبل از ايمان آوردن به اسلام براي رسول الله نامه نوشت كه من ميخواهم مسلمان شوم اما اين آيه سد راهم شده است: وَ الَّذِيْنَ لا يَدْعُوْنَ مَعَ اللهِ اِلَهاً آخَرَ وَ لا يَقْتُلُوْنَ النَّفْسَ الَّتِيْ حَرَّمَ اللهُ اِلاَّ بِاْلحَقِّ وَ لاَ يَزْنُوْنَ وَ مَنْ يَفْعَلْ ذَلِكَ يَلْقَ اَثَاماً. سوره فرقان آيه 68. یعنی كسانيكه بغير از الله، كس ديگري را معبود خود قرار نميدهند و نيز به ناحق كسي را بقتل نميرسانند و زنا نميكنند و هر كس اينكار را انجام داده است او گناهكار است و كيفر آن را ميبيند. وحشي در ادامه نوشت با توجه به اينكه من اين سه كار را انجام داده ام آيا برايم گنجايش توبه است؟ بر رسول گرامی اسلام این آيه نازل گشت: اِلاَّ مَنْ تَابَ وَ آمَنَ وَ َعِمَل صَالِحاً. فرقان آيه 70. یعنی مگر كسي كه توبه كند و ايمان آورد و عمل صالح انجام دهد كه خداوند گناهان چنين كساني را ميبخشد. آنحضرت در جواب وحشي آيه مذكور را نوشت و در جواب آن وحشي نوشت كه در آيه عمل صالح شرط قرار داده شده است معلوم نيست كه من بتوانم عمل صالح انجام دهم يا نه، باز برای رسول گرامی اسلام آيه زير نازل شد: اِنَّ اللهَ لاَيَغْفِرُ اَنْ يُشْرِكَ بِهِ وَ يَغْفِرُ مَا دُوْنَ ذَلِكَ لِمَنْ شَاءَ. سوره نساء آيه 48. یعنی همانا خداوند شرك را مورد بخشش قرار نميدهد بغير از آن، هر كس را كه بخواهد مورد مغفرت قرار ميدهد. آنحضرت عليه السلام اين آيه را براي وحشي فرستاد و وحشي در جواب نوشت در اين آيه مشيت شرط است معلوم نيست مشيت الله، خواهد بود يا نه، بعد اين آيه بر رسول مکرم اسلام نازل گشت: قُلْ يَعِبَادِيَ الَّذِيْنَ اَسْرَفُوْا عَلَي اَنْفُسِهِمْ لاَ تَقْنَطُوْا مِنْ رَحْمَةِ اللهِ اِنَّ اللهَ يَغْفِرُ الذُّنُوْبَ جَمِيْعَاً اِنَّهُ هُوَ الغَفُوْرُ الرَّحِيْمِ. سوره زمر آيه 53 . یعنی اي محمد به بندگان گناهكار من بگو، از رحمت خداوند مأيوس نشوند كه الله تمام گناهان را مورد بخشش قرار ميدهد كه او بسيار آمرزنده و مهربان است. پس از آن وحشي در مدينه حاضر شد و به دین اسلام مشرف شد.
علامات توبه
بعضي از حكماء فرموده اند: مقبوليت توبه انسان از چهار چيز تشخيص داده ميشود.
1ـ زبان خود را از حرفهاي بيهوده، دروغ و غيبت باز دارد.
2ـ در دل خويش نسبت به كسي حسادت و عداوت نورزد.
3ـ از همراهان و دوستان بد، دوري جويد.
4ـ خود را براي مرگ آماده سازد، با پشيماني استغفار نمايد و مشغول طاعت الله باشد.
از حكيمي پرسيدند: آيا نشانه خاصي براي مقبوليت توبه وجود دارد؟ فرمود: بله مقبوليت توبه چهار علامت دارد: 1ـ از رفيقان بد دوري نموده و صحبت با نيكان را اختيار كند. 2ـ از تمامی گناهان پرهيز نموده و به سوی طاعت و فرمانبرداري الله تعالی مائل شود. 3ـ محبت دنيا را از دل خود بيرون رانده و در فكر آخرت باشد. 4ـ به ضمانتی که الله تعالی براي روزی او نموده است، قناعت کرده و مشغول طاعت خداوند باشد.
ادامه دارد...
مأخذ: غافلان را آگاه سازيم
